(september 2014)

Levensvragen 
Wij maken in ons leven van alles mee. Mooie en gelukkige momenten, maar ook moeilijke dingen, ziekte en verdriet. Vooral als we met tegenslagen te maken krijgen, kan dat heel veel vragen oproepen. Ook over ons geloof, over God. Dan wordt soms de vraag gesteld: Waarom overkomt mij dit? Waar is God? Kan Hij niets doen? Dat heeft vaak ook te maken met het Godsbeeld dat veel mensen van vroeger hebben meegekregen: God die te maken heeft met alles wat er gebeurt, God die het leven leidt.

Vliegtuigramp
Deze vragen naar God werden weer heel actueel bij de vliegtuigramp in Oekraïne. Deze ramp is verbijsterend en hartverscheurend: Zoveel onschuldige mensen die omkomen, doordat het vliegtuig uit de licht is geschoten.
Dit is toch niet te rijmen met God? Had God dit niet kunnen voorkomen? Waar is God op zo’n moment?

Eigen ervaring
Al op jonge leeftijd hebben deze vragen mij beziggehouden, omdat ik steeds meer moeite kreeg met een godsbeeld, waarin het overlijden van (ook jonge) mensen de wil van God zou zijn. Ik ging God anders zien, als een God die niet verantwoordelijk is voor het lijden, maar Die ons juist nabij is in het verdriet.

Verantwoordelijkheid van mensen
De bijbel leert ons dat wij als mensen een eigen verantwoordelijkheid hebben gekregen. We worden steeds weer opgeroepen om te kiezen voor het goede en tegen het kwade. Zoals al staat in het boek Deuteronomium, waarin Mozes zegt tegen het volk Israël: ‘U staat voor de keuze tussen leven en dood.’
Veel dingen die gebeuren zijn het gevolg van het handelen van mensen en dat kunnen we God niet in de schoenen schuiven. Daarnaast zijn er dingen die te maken hebben met de kwetsbaarheid van het leven, zoals ziekte en rampen. Ook daar kan God niets aan doen.

Wat doet God dan?
Over deze vraag heeft ds. Stephan de Jong een boekje geschreven met de titel ‘U doet niets, want U bent God.’ In veertig korte overpeinzingen biedt hij een nieuwe visie op Gods handelen in de wereld: God handelt door niets te doen. Stephan de Jong schrijft dat hij tot het inzicht is gekomen dat hij wellicht de gedachte los moet laten dat God ingrijpt en stuurt in deze wereld. Maar wat doe God dan? Niets dus. Dat zou weleens van het grootste belang kunnen zijn. Juist door niets te doen zou God ertoe kunnen doen. Stephan de Jong stelt zich God voor als een aanwezigheid, ‘een ruimte waarin ik thuis kan zijn, vrijheid vind, waarheid ontdek; ook pijnlijke waarheid’. Die gedachte werkt hij uit in zijn boekje.

Gods aanwezigheid
Ook al handelt God dus niet, Hij is wel degelijk aanwezig. Veel mensen ervaren dat, al is het op verschillende manieren. God wordt ervaren in de natuur, in het alledaagse leven, in het innerlijk. Die aanwezigheid van God geeft mensen vaak kracht om het vol te houden in het leven, vooral op moeilijke momenten. Gods aanwezigheid werkt dus. Zoals Anselm Grün het heel mooi heeft gezegd: ‘Waar God, het geheim in mij woont, daar kan ik thuis zijn, daar ben ik midden in de onveiligheid en ongeborgenheid van de wereld, desondanks gedragen en geborgen.’

God in mensen
We kunnen Gods aanwezigheid dus ervaren in onszelf, ons innerlijk. Maar ook kunnen we God ontmoeten in de mensen om ons heen, in elkaar. Zo kunnen we in bijzondere contacten, in liefde en betrokkenheid, iets ontdekken van Gods aanwezigheid.
Het is dan wel nodig dat we ons daarvoor openstellen, dat we ons ook laten raken. God blijft een geheim, dat we niet bezitten. Gods aanwezigheid gebeurt, als er iets tussen mensen gebeurt. Ook in dit nieuwe seizoen is dat belangrijk: Dat we Gods aanwezigheid kunnen ervaren in onderlinge ontmoetingen en gesprek, zoals verwoord in een gebed:

Wees hier aanwezig

Wees hier aanwezig
Licht dat leven geeft
aan mens en wereld.

Wees hier aanwezig
Stem die roept
doe recht aan wie lijden en niet leven.

Wees hier aanwezig
Kracht tot bevrijding
voor wie niet gezien worden

Wees hier aanwezig
Vuur van verlangen
naar recht en vrede.

Wees hier aanwezig
Gij die genoemd wordt Licht, Stem,
Kracht, Vuur
Dat wij worden mensen – medemens – naaste.